Motte Montferland en Hamaland

In het bos tussen Zeddam en ’s-Heerenberg ligt een hele grote door mensenhanden gemaakte heuvel bovenop de natuurlijke heuvel ‘Montferland’. Dit is een zogenaamde ‘motte’, een aardwerk uit een vroege periode van de middeleeuwen. Enkele jaren geleden is het ontdaan van de grote bomen die er op stonden en ziet hij er weer uit zoals in het begin van de 11e eeuw, toen hij gemaakt is. Waar nu bovenop de motte het hotel staat, lag 1000 jaar geleden de machtige houten verdedigingsburcht ‘Upladen’. Het verhaal van de burcht staat bol van liefde en haat, van vroomheid en wapengekletter, van moord en doodslag. Denk aan Game of Thrones en je komt aardig in de buurt.

De burcht Upladen op Montferland

De heuvel wordt in verband gebracht met graaf Balderik, de tweede man van gravin Adela van Hamaland die beiden zo rijk waren dat zij wel de opdrachtgevers moeten zijn geweest. De geschiedenis van gravin Adela vind je in het artikel over Elten. De heuvel opwerpen (vandaar de naam Upladen) kostte jaren werk voor honderden werklieden. Daar bovenop werd het houten burchtcomplex Upladen gebouwd met een grote donjon (verdedigingstoren) en andere gebouwen, omgeven door houten palissades. Naast de motte lag wat lager een bijna evengrote voorburcht waar allerlei activiteiten zoals wonen en werken plaatsvonden. Van andere mottes in het buitenland weten we hoe zo’n burcht er uitzag. Met dit strategische uitzichtpunt hadden machthebbers in die tijd, we denken dat dat Balderik is geweest, controle over het nabij gelegen Rijndal en gebieden die nu de Liemers, het Montferland en de Achterhoek omvatten. De burcht was kennelijk bedoeld als verdediging tegen vijandige rivalen en om te imponeren en macht en rijkdom uit te stralen. Na veel strijd en onder andere een politieke moord op Balderiks rivaal is de burcht tientallen jaren na haar ontstaan ingenomen en tot de grond toe afgebrand door de Utrechtse bisschop Adelbold en de Duitse keizer Hendrik II. De bezittingen van Adela en Balderik zijn verbeurd verklaard. Beiden werden verbannen naar Duitsland. De burcht is weliswaar verdwenen maar de machtige motte spreekt nog steeds tot de verbeelding. Het grondgebied van het graafschap Hamaland werd later onderdeel van het hertogdom Gelre en hieruit ontstond uiteindelijk de provincie Gelderland.

De heftige geschiedenis van Adela en Balderik wordt uitgebreid uit de doeken gedaan in Stadsmuseum Bergh.

Burcht van Hamaland op Hoog-Elten

Een andere verdwenen burcht in onze omgeving is de burcht op Hoog-Elten die nog veel ouder was dan Upladen. Dat was oorspronkelijk ook een houten burcht van de machtige adelijke familie van Wichman van Hamaland. Het was het zuidelijke bestuurscentrum van het graafschap Hamaland dat zich uitstrekte van Deventer tot Elten en van een strook Veluwe tot een eindje Duitsland in. Al in de 10e eeuw werd de burcht door graaf Wichman omgebouwd naar een klooster, het St. Vitus stift, omdat hij geen opvolger had in mannelijke lijn. De St. Vituskerk is het enige wat overbleef van het oorspronkelijke kloostercomplex. Maar daaraan kunnen we nog steeds zien hoe rijk en machtig de machthebbers op Hoog-Elten waren. Meer hierover bij Grensstreek > Elten.

MEER INFORMATIE:

• De geschiedenis van de motte in Stadsmuseum Bergh
• Wandel- en fietsroute met uitgebreide informatie naar de motte, verkrijgbaar in Stadsmuseum Bergh
• Wandelroute Natuurmonumenten van Peeske naar Motte
• Informatie over Elten