Kasteel Huis Bergh

 KASTEEL HUIS BERGH.

Kasteel Huis Bergh te ‘s-Heerenberg is een van de grootste en mooiste kastelen van Nederland. Zijn bouwgeschiedenis begint al in 12e eeuw. De adelijke heren Van den Bergh (in het Latijn ‘De Monte’) zouden hier eeuwenlang komen wonen en over hun gebied regeren tot het geslacht in de mannelijke lijn in 1712 en in de vrouwelijke lijn in 1715 uitsterft. Twee eeuwen later zal een rijke textielfabrikant het kasteel redden van de ondergang. Dankzij hem kun je nu nog een van de mooiste kastelen van Nederland bezoeken en bewonderen.

Bouwgeschiedenis

We beginnen natuurlijk bij de kern van het eens zo machtige graafschap. De plek waar nu het kasteel staat was in de 12e eeuw een moerassig gebied. De eerste heren van den Bergh woonden op een lage zandheuvel midden in dat moeras in een ronde tufstenen toren die versterkt en dus verdedigbaar was, een zogenaamde donjon. Daar omheen stond een stevige burchtmuur en op de voorburcht stonden bijgebouwen waaronder een boerderij. Resten van de donjon zijn nog te zien in de muren naast de trap naar het bordes voor de hoofdingang van het huidige kasteel.

In de eeuwen daarna heeft het kasteel vele verbouwingen en uitbreidingen ondergaan. De belangrijkste thans nog bestaande delen dateren uit de 14e eeuw, de 15e eeuw (o.a. de grote vierkante toren) en 17e eeuw (de noord-oostelijke hoek). Vanaf het begin van de Tachtigjarige Oorlog in 1568 en de jaren erna heeft het kasteelgebouw veel te lijden gehad onder de belegering van de Spanjaarden. Graaf Willem IV en zijn vrouw Maria van Nassau moesten met hun uitgebreide kroost vluchten naar Duitsland waar Maria van huis uit veel familie had.

Rond 1600 werd door graaf Herman, zoon van Willem, begonnen met de wederopbouw, waarbij het kasteel zijn huidige aanzien kreeg. Er kwam een extra verdieping op de hoofdburcht en aan de noordoostkant werd er flink uitgebreid.

In de 16e eeuw heeft graaf Willem IV een overdekte kaatsbaan – kaatsen was de voorloper van het huidige tennis – laten bouwen in de Plantage, een parkbos ten westen van het kasteel pal naast de tuinen waar men vanaf de 15e eeuw al groente en fruit oogstte. De tuinen worden gezien als de oudste nog bestaande tuinen in Nederland.

Aan het eind van de 17e eeuw heeft graaf Oswald III de neo-classicistische poort die toegang biedt tot de hoofdburcht en de fraaie omlijsting van de hoofdingang laten aanbrengen.

Heren en graven Van den Bergh

Kasteel Huis Bergh werd eeuwenlang bewoond door de heren en vanaf 1486 de graven Van den Bergh. Deze bestuurden als vorsten het gebied van het graafschap Bergh dat Bergh en Didam, maar ook het gebied tot aan Breedenbroek omvatte, evenals Westervoort, Pannerden en Millingen aan de Waal en een flink deel van wat nu Emmerik is. Maar zij bezaten ook heel wat landerijen elders in Nederland. Als rijksgraaf waren ze rechtstreeks aan de Duitse keizer verantwoording schuldig. Eer en neutraliteit stonden hoog in hun vaandel. Zo kwamen ze, vaak strijdend, de Tachtigjarige Oorlog door, daarbij afwisselend de Opstand onder Willem van Oranje dienend en dan weer de Habsburgers, ofwel het Spaanse gezag. In 1715 kwam Huis Bergh met de graventitel door vererving via de vrouwelijke lijn (gravin Maria Clara) in het bezit van de vorsten van Hohenzollern-Sigmaringen. Frans Wilhelm, graaf van den Bergh en Hohenzollern (1704-1737) was de laatste die echt op Huis Bergh gewoond heeft. Van 1799 tot 1842 werd het gebouw verhuurd als grootseminarie.

Jan Herman van Heek

De redding van het in verval geraakte kasteel kwam in 1912 toen Jan Herman van Heek, een textielfabrikant uit Twente het kasteel met bijbehorend landgoed en bezittingen kocht. Van Heek herstelde het kasteel in oude glorie en bracht er een grote kunstverzameling bijeen. Helaas viel in 1939 het kasteel ten prooi aan een grote brand. Daarmee ook een groot deel van zijn inhoud en dus ook een deel van de kostbare kunstcollectie. Van Heek herstelde het kasteel in renaissance-stijl, mooier dan het voorheen was geweest. De kostbare collectie kunst werd grotendeels gered uit de brand doordat de inwoners van ’s-Heerenberg meehielpen om ze in veiligheid te brengen

In 1946 droeg Van Heek kasteel, collectie en landgoed over aan de Stichting Huis Bergh. Het kasteel en de unieke kunstcollectie zijn te bezoeken. Het herbergt ook een flinke muntencollectie en een wapenkamer. Vanaf de toren heeft men een fraai uitzicht over de stad en de prachtige omgeving met het heuvelachtige Bergherbos. In het kasteel zijn 6 maquettes te zien met de wordingsgeschiedenis van het kasteel van de 13e tot de 20e eeuw.

Muntgebouw

Voor het kasteel staat aan de Muntwal het Berghse Muntgebouw. De Heren van Bergh kregen in de 1341 muntrecht in Gendringen waar echer nooit munt is geslagen. De muntslag wilden de heren liever in het veilige ’s-Heerenberg hebben. De eerste munten werden geslagen in de muntslag aan de Walsteeg, al eerder dan 1473 is de Munt verplaatst naar waar hij nu staat, de Muntwal. Van de vroegere heren zijn maar enkele munten bekend. Onder graaf Willem IV werden in de tweede helft van de 16e eeuw heel veel munten geslagen. Vooral in de Tachtigjarige Oorlog voerde hij de productie op uit geldgebrek. Munt slaan was een lucratieve bezigheid, alhoewel het niet meer mocht van de Staten-Generaal. Tot 1582 is er munt geslagen in ’s-Heerenberg. Het muntgebouw heeft de eeuwen door allerlei huurders gehad. In de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw is het grondig gerestaureerd. Nu herbergt het het uitgebreid archief van Huis Bergh, na dat van het Koninklijk Huis het grootste familiearchief van Nederland.

Op gezette tijden wordt er in de ruimte van de muntslag demonstraties gegeven van munt slaan. Zie daarvoor de website van Huis Bergh.

MEER INFORMATIE:

• Zie voor een bezoek aan kasteel Huis Bergh en demonstraties muntslag, openingstijden, prijzen en andere informatie.